Zazen
Zazen — Zitten in Stilte
Zazen betekent letterlijk “zittende meditatie”.Het is de hartslag van de Zen-beoefening: niets doen, niets najagen, enkel zijn. In de eenvoud van zitten openbaart zich de ware aard van de geest — helder, stil en grenzeloos.
“Zazen is niet om een Boeddha te worden.Zazen is de uitdrukking van Boeddha-zijn.” — Dōgen
Wat betekent Zazen?
Het woord Zazen (座禅) is samengesteld uit:
Za (座) — zitten
Zen (禅) — meditatie of concentratie
Samen betekent het “zitten in meditatie”, maar in Zen is het méér dan een techniek. Zazen is het directe beleven van de werkelijkheid zoals ze is, zonder oordeel, zonder doel.
Het is de beoefening van stilte —de stilte die niet de afwezigheid van geluid is, maar de afwezigheid van verzet.
De oorsprong van Zazen
Zazen gaat terug tot de historische Boeddha, die zijn verlichting bereikte tijdens het zitten in meditatie onder de Bodhiboom.Later werd deze beoefening doorgegeven aan China (Chan) en vervolgens aan Japan (Zen).
Zenmeester Dōgen (1200–1253) bracht Zazen naar Japan en benadrukte dat meditatie niet het middel is tot verlichting,maar de uitdrukking van verlichting zelf.Zitten, ademen en aanwezig zijn is ontwaken.
Hoe beoefen je Zazen?
Zazen is eenvoudig in vorm, maar diep in ervaring.
De houding: Zit met rechte rug, ontspannen schouders en open borst. De handen rusten in de schoot, duimen licht elkaar rakend — het hokaijoin-mudra.
De ogen blijven halfgeopend, gericht naar beneden, om slaap of afleiding te vermijden.
De adem: Adem natuurlijk, zonder controle.Laat de adem komen en gaan als golven op het water. Wanneer de geest afdwaalt, keer dan zacht terug naar de adem.
De geest: Laat gedachten komen en gaan zonder ze te volgen. In Zazen worden gedachten niet onderdrukt, maar doorzien.Zoals wolken voorbijdrijven aan een heldere hemel, zo verschijnen en verdwijnen gedachten in bewustzijn.
“Laat de geest zijn zoals water — helder, bewegend, vrij.”
Shikantaza — Alleen Zitten
Een centrale vorm van Zazen heet Shikantaza (只管打坐) — letterlijk “alleen maar zitten”. Er is geen mantra, geen object, geen doel. Je zit eenvoudigweg, volledig aanwezig in het moment.
Deze beoefening vraagt geen inspanning in de zin van streven, maar wel toewijding: telkens opnieuw terugkeren naar stilte, zoals een golf steeds weer naar de kust beweegt.
Zazen en dagelijks leven
Zazen eindigt niet wanneer je opstaat van het kussen. De ware beoefening begint juist daarna —in het wandelen, eten, spreken en luisteren.
De rust van Zazen vloeit over in elke handeling:
aandachtig lopen zonder haast;
bewust luisteren zonder oordeel;
eten met dankbaarheid;
werken met volle aanwezigheid.
Zazen is niet iets wat je doet, het is wat je bent wanneer je volledig aanwezig leeft.
De werking van Zazen
Zazen brengt geen wonderen, maar duidelijkheid. Door regelmatig te zitten, kalmeert de geest, verzacht het lichaam en verdiept de adem. Angst, spanning en onrust lossen niet op door wilskracht, maar doordat we ze durven toelaten zonder te vechten.
Na verloop van tijd wordt stilte vanzelf vertrouwd.Wat eerst oefening was, wordt een manier van leven.
“Wanneer de geest tot rust komt,weerspiegelt hij de maan in stil water.”
Zazen en verlichting
In Zen is verlichting geen doel buiten onszelf. Elke ademhaling, elk ogenblik van aanwezigheid is verlichting. Dōgen zei:
“Beoefening en verlichting zijn één.”
Zazen herinnert ons eraan dat we niets hoeven toe te voegen om compleet te zijn. We hoeven alleen te zitten — volledig, bewust, levend.
Zie ook op Zen & So
Ademhaling — De brug tussen lichaam en geest
Mindfulness — De kunst van aanwezig zijn
Rust — De stilte van evenwicht
Satori — Het moment van ontwaken
Slotgedachte
Zazen is de stilte waarin alles oplost en alles verschijnt. Geen streven, geen strijd, geen doel — alleen adem, aandacht en zijn.Wie zit in stilte, ontwaakt in het gewone.
Zen & So